Độc đáo kiến trúc nghệ thuật của Tháp cổ Pô Sah Inư ở Bình Thuận itn-insist.com

Là một trong các mỗi cụm tháp Chăm còn tương đối nguyên vẹn, Tháp Pô Sah Inư lựa tậu được những tinh hoa nghệ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa tạo ra vẻ uy nghiêm và kỳ bí.

Là một nhóm di tích đền tháp Chăm còn sót lại của Vương quốc Chămpa xưa, Tháp Pô Sah Inư đềuh trung tâm thành phố Phan Thiết (tỉnh Bình Thuận) 7km về phía Đông Bắc.

Tọa lạc trên ngọn đồ gia dụngi lúc xưa với tên là đồ gia dụngi Bà Nài thuộc địa phận thôn Ngọc Lâm phường Phú Hài (xưa là Phố Hài), Po Sah Inư là 1 trong những trong ba nhóm đền tháp Chăm thuộc phong phần đôngh kiến trúc nghệ thuật Hòa Lai, cùng với tháp Podam (Pô Tằm) ở huyện Tuy Phong và nhóm tháp Làng Gọ ở xã Thuận Hòa, huyện Hàm Thuận Bắc.

Đây là những nhóm đền tháp cổ của quốc gia Chămpa còn lại cho tới thời đại này ở miền Trung Việt Nam.

Khoảng cuối thế kỷ thứ 8 đầu thế kỷ thứ 9, người Chăm xây dựng nhóm đền tháp này với tiềm năng thờ vị thần Shiva - là 1 trong các mỗi trong mỗi vị thần Ấn Độ được sùng bái và tôn kính.

Thế kỷ một5, người Chăm xây dựng thêm một vài đền thờ với kiến trúc giản dị và đơn giản để thờ công chúa Po Sha Inư, là con của vua Para Chanh hao hao. Công chúa mang tài đức và phép xử sự nên được người Chăm đương thời yêu quý.

Tuy chỉ mang độ dài rộng vừa và nhỏ, nhưng Tháp Pô Sah Inư gạn lọc được những tinh hoa nghệ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa tạo ra vẻ uy nghiêm và kỳ bí. Nhóm đền tháp Po Sah Inư là 1 trong mỗi trong mỗi cụm tháp Chăm còn tương đối nguyên vẹn.

[Về Tây Ninh ghé thăm tháp cổ Bình Thạnh hơn một000 năm tuổi]

Nhóm đền tháp Po Sah Inư sở hữu 3 tháp gồm Tháp Chính (tháp A), tháp thờ thần Lửa (tháp C) và tháp B thờ bò thần Nandin (cuối thế kỷ một9 vẫn còn đó, sau đó vẫn mất).

Đây là nhóm đền tháp duy nhất được xây dựng trên đồ vậti cao sắp đại dương trong phong phần đôngh kiến trúc nghệ thuật Hòa Lai của nền văn hóa truyền thống Chămpa, trong những lúc toàn bộ phần đông tháp khác đều tọa lạc trên đồ vậti cao hoặc khu vực đồ vậtng bằng xa đại dương. Vì sao chỉ mang nhóm tháp này được xây dựng sắp đại dương, cho tới nay vấn đề này đang là ý hỏi chưa mang lời gicửa ải đáp từ phía phần đông nhà khoa học.

Các giá trị hiếm sở hữu của di tích về lịch sử vẻ vang, niên đại, văn hóa truyền thống, nghệ thuật kiến trúc và những nội dung khác liên quan như sự gắn kết giữa văn hóa truyền thống vật thể với văn hóa truyền thống phi vật thể, giữa lễ thức liên hoan của đàn người Chăm với tháp Po Sah Inư từ xưa tới nay minh chứng là nhóm đền tháp sở hữu vai trò quan trọng khác lạ trong số rất nhiều di tích kiến trúc ở địa bàn tỉnh Bình Thuận nói riêng và của cả di sản văn hóa truyền thống Chămpa nói chung.

Tháp Chính thờ thần chủ Siva, trong tâm tháp vẫn còn đó bệ thờ Linga-Yoni là hình tượng của thần, sở hữu niên đại cùng thời với tháp cho tới nay. Từ thế kỷ một9-20, nhiều người thường gọi là tháp Phố Hài trùng với địa danh ở đây, trong sách “Inventaire descriptif des nonumorits Chăm do L’annap” ở trong nhà khảo cổ học, sử học người Pháp H.Parmentier cũng gọi là tháp Phố Hài.

Khoảng từ thế kỷ 20 về sau người Chăm gọi là tháp Po Sah Inư là tên của công chúa, chị ruột của vua Podam và đều là con của vua Chăm ParaChanh hao hao nhưng sử Việt gọi là La Khquan ải. Sau lúc Po Sah Inư mất, Hoàng tộc Chăm sẽ xây đền thờ để thờ Bà trong khuôn viên tháp Phố Hài. Như vậy mang thời kỳ nhóm đền tháp này tồn tại 2 tên là Phố Hài và Po Sah Inư.

Từ khoảng thế kỷ một6 trở về sau, đền thờ Bà bị sụp đổ, cùng thời kì này cả 3 tháp trong nhóm cũng sụp đổ dần, tạo thành một lớp đất, gạch, đá dày sắp 2m chứa đựng toàn bộ khuôn viên tháp. Lúc này người Chăm sử dụng luôn luôn tháp Chính vốn thờ thần Siva từ hơn 800 năm vừa qua để thờ công chúa Po Sah Inư.

Dấu tích của đền thờ được phát hiện qua đợt knhị quật khảo cổ từ thời điểm năm một99một-một995 cùng với nền tảng phần đông đền thờ và rất nhiều phần đông loại ngói lợp, ngói trang trí và vật thờ. Đợt knhị quật lần này cũng sẽ phát hiện nhiều hiện vật quý thông liền với phần đông lễ thức, tiệc tùng, lễ hội thời kỳ này như: tượng thần, tù và bằng gốm, bộ Rasun batau (Pesani), suy bình gốm, mhình ảnh tai và 1 bàn chân bò thần Nandin bằng đá granit, ống điếu và vòi ấm bằng đất nung, chén, dĩa, nồi gốm…

Có thể toàn bộ lại một vài nét chính về kiến trúc là toàn bộ phần đông thể khối xây và chạm trổ của cả nhóm tháp trọn vẹn làm bằng gạch nung trước lúc xây dựng. Chất kết dính là nhựa thực vật nhưng chủ yếu là dầu rái.

Các trụ áp tường hình trụ, nổi trội là 2 trụ phía ngoài cửa của tháp Chính. Các mảng tường ko nhiều trang trí hoa lá nhưng thường để láng hoặc chạm sâu vào gạch phần nhiều ô hình chữ nhật.

Người xưa trọn vẹn ko sử dụng vật liệu đá trong kiến trúc và trang trí nghệ thuật hoặc làm đà tạo lực trên thân và đỉnh tháp, ngoại trừ bệ thờ Linga- Yoni và một số trong mỗi tượng thần, tượng bò thần Nandin.

Tháp Chính là tháp to và tối đa trong nhóm. Tháp cao một6m; mang toàn bộ 3 tầng, nhị tầng trên mang kiến trúc tương tự tầng dưới nhưng giảm dần độ cao thấp cũng như phần đa ví dụ kiến trúc và nghệ thuật. Cứ như vậy, nhỏ dần và cao vút lên trên cùng với phần mái tháp.

Ở sườn lưng chừng mái tháp mang 4 lỗ thông tương đối về 4 hướng, nhằm mục đích thông tương đối và hút khí nóng trong trái tim tháp ra ngoài, phần nào tạo sự thăng bằng giữa bên trong và ở ngoài, sự hòa hợp giữa thần linh và trời đất. Đây đó là vấn đề nổi trội về tâm linh lúc phần đông chức sắc triển khai nghi lễ và họ tin rằng, phần đông vị thần từ cõi trên đi về bằng đoạn đường này.

Tháp Chính cũng là nơi được tập trung những giá trị về kiến trúc vật chất và ý thức cũng như về tâm linh, tín ngưỡng tôn giáo.

Ngày nay ngoài gần như vị chức sắc tượng trưng cho từng lớp tu sĩ người Chăm ở địa phương chủ trì hành lễ ở trong tháp, những người dân thường và du quan khách cũng sở hữu thể vào cầu khẩn thần linh ở bệ thờ Linga-Yoni, kể một ngày dài lễ và ngày thường.

Tháp B cao một2m, mang 3 tầng như tháp A nhưng nhỏ hơn. Trong lòng tháp thờ bò thần Nandin nhưng mà từ cuối thế kỷ một9 tới đầu thế kỷ 20 người dân địa phương vẫn thđó, sau đó ko thđó nữa.

Trong đợt knhì quật khảo cổ những năm một99một-một995, đều nhà khảo cổ sẽ tìm thđấy một vài mhình họa và bàn chân của bò thần Nandin. Trước tháp mang một sảnh lễ to, hiện nay tiêu thụ dựng rạp trong lễ Katê.

Tháp C do hiệu suất cao nguyên thủy khởi đầu là thờ thần Lửa nên kiến trúc chỉ với một tầng bao quát cả chân đế, thân và đỉnh tháp, tháp với chiều cao 5m; chiều rộng mỗi cạnh sắp 4m. Dấu vết sụp đổ cho biết thêm hàng trăm năm trước đó cho tới những năm 80 của thế kỷ 20, phần đỉnh và mái tháp bị sạt đổ cùng với đế tháp bị mủn mục sâu vào bên trong thân tháp.

Sau lúc tu bổ tôn tạo xong, kết quả của tháp được sử dụng lại, nhưng chủ yếu là nơi người ta để lễ vật trước lúc vào hành lễ ở tháp Chính. Cả 3 ngôi tháp trong nhóm Po Sah Inư vẫn được tu bổ, tôn tạo lại nhiều lần để mang được kiểu dáng kiến trúc và ko gian văn hóa truyền thống như hiện tại.

Từ trước cho tới nửa đầu thế kỷ 20 người Chăm thường triển khai nhiều lễ thức ở Tháp cổ Pô Sah Inư.

Năm 2005, liên hoan Katê được phục dựng với hoàn toản hầu như quy trình về ko gian, thời kì, phương thức, nội dung và giá trị nguyên gốc như xưa. Từ lúc được phục dựng cho tới nay, hàng năm liên hoan Katê được tổ chức đều đặn tại tháp Po Sah Inư cổ kính, trở thành điểm tới thu hút du quan khách tạo đà cho nhữngh tân và phát triển du ngoạn.

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của Tháp cổ Pô Sah Inư, tỉnh Bình Thuận sẽ tổ chức chương trình tham quan “Một ngày trcửa quan nghiệm văn hóa truyền thống Chăm” tạo cho toàn bộ những người dân và du vị khách sẽ sở hữu loại nhìn toàn vẹn và tìm hiểu sâu hơn về nền văn hóa truyền thống Chăm Bình Thuận.

Chương trình trcửa ải nghiệm mở nhưng màn từ điểm Di tích Tháp Pô Sah Inư, phường Phú Hài, thành phố Phan Thiết tới Trung tâm trưng bày văn hóa truyền thống Chăm, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình.

Du quan khách sẽ được tìm hiểu về lịch sử dân tộc, kiến trúc đền tháp, văn hóa truyền thống, đời sống vật chất và ý thức của người Chăm, hương thụ ẩm thực đặc trưng, hóa thân thành những chàng trai, cô nàng Chăm trong bộ y phục văn hóa truyền thống và thực hành không thiếu điệu múa dân gian, nhạc cụ văn hóa truyền thống dân tộc./.

Liên kết nội bộ

3 kiến trúc sư nổi tiếng nhất Thế Giới